Kişiliğin oluşması ve gelişmesi ile yakın ilişkisi bulunan ve kişinin en son sığınma yeri olan konut, Anayasa’nın 21. Maddesi ile “dokunulmaz” sayılmıştır.
T.C.K M. 116/1’e göre; “bir kimsenin konutuna, konutunun eklentilerine rızasına aykırı olarak giren veya rıza ile girdikten sonra buradan çıkmayan kişi, mağdurun şikayeti altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Bu yazımızda konut dokunulmazlığı ihlali suçuna ilişkin genel bilgiler paylaşılmış olup, hukuki uyuşmazlığınıza ilişkin detaylı bilgi için iletişim bölümündeki bilgilerden Çapa Hukuk Bürosu’na ulaşabilirsiniz.
Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu Nedir?
Konut dokunulmazlığı hakkı, özel yaşamın gizliliği ve dokunulmazlığı hakkını ilgilendirir. Bu nedenle T.C.K bu suçu “hürriyete karşı suçlar” başlığı altında düzenlemiştir.
Konut dokunulmazlığı ihlali suçu, Anayasa’nın 21. Maddesi ile güvence altına alınan “konut dokunulmazlığını”, yalnızca “girmek” veya “girdikten sonra çıkmamak” biçimde gerçekleşen ihlallerle sınırlı olarak korumaktadır.
Konut dokunulmazlığı ihlali suçunda korunan hukuksal yarar mülkiyet veya diğer ayni bir hak olmayıp; konutta başkalarının müdahalelerden uzak olarak huzur ve güven içinde yaşama hakkıdır.
T.C.K’daki madde gerekçesine göre de; “konut dokunulmazlığının ihlali, kişinin kendisine özgü barış ve sükununu ve yuvasındaki yaşamının sulh ve selametle cereyanı için var olması gerekli güvenlik duygusunun sarsılmasını ifade etmektedir.Bireylere karşı işlenen ve aynı zamanda onların muhtaç oldukları ve sükununu ihlal eyleyen bu fiillerin, hürriyete karşı işlenen suçlar arasında bir suç olarak tanımlanması uygun görülmüştür.”
Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçunun Unsurları
A-) Fail ve Mağdur
Konut dokunulmazlığı ihlal suçunu herhangi bir kimse işleyebilir. Ancak suçun “kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanmak suretiyle” kamu görevlisi tarafından işlenmesi durumunda, suçun nitelikli hali söz konusudur. (T.C.K. M.119/1-e)
Eşler birbirlerine karşı konut dokunulmazlığı ihlal suçunu işleyemezler, çünkü zaten ortak konuta girme konusunda yetkilidirler. Ancak ayrılık kararı verilmiş ve bunun üzerine eşlerden biri ayrı bir konut tesis etmişse, diğer eşin rıza dışında buraya girmesi bu suçu oluşturabilir. Ancak salt fiili ayrılık durumunda eşe karşı konut dokunulmazlığı ihlalinden söz edilemez.
Eşler dışında, aynı (T.M.K M.367 anlamında) aile ile birlikte oturan kişiler de birbirlerine karşı bu suçun faili olamazlar.
B-) Maddi Konu
Konut dokunulmazlığı ihlali suçunun maddi konusunu “konut” ve “eklenti” (T.C.K M.116/1) yanında “açık bir rızaya gerek duyulmaksızın girilmesi mutat olan yerler dışında kalan işyerleri ve eklentileri” (T.C.K M.116/2) oluşturabilir.
C-) Konut
Konut dokunulmazlığının ihlali suçu ile korunan hukuksal yarar, temelde, kişinin özgürlüğü olduğu için, konut kavramının geniş bir şekilde anlaşılması gerekir. Bireyin geçici de olsa, oturmak amacıyla kullandığı her yer konuttur.
Bir yerin konut sayılabilmesi için taşınmaz niteliğinde olması gerekmez. Yerin yapısı, genişliği, niteliği ve biçimi önem taşınmaz. Bu nedenle oturulan yerin “bina” biçiminde olmasına gerek olmadığı gibi, üstünün açık veya kapalı olması da önem taşımaz. Yeter ki, bu yer, başkalarının buraya girmesine rıza gösterilmediğini belirtecek şekilde dış dünyadan ayrılmış olsun. Konutun, sürekli olarak kullanıma özgülenmiş olması aranmaz.
D-) Eklenti
“Eklenti” doğrudan doğruya veya dolaylı olarak konuta bağlı olup, fiilen konutun kullanılmasına özgülenen veya onu tamamlayan, o yerin başkasına aidiyetini simgeleyen engellerle dış dünyadan ayrı tutulmuş yerlerdir.
Yargıtay’a göre, eklenti; “konut veya benzeri yapıların kullanış amaçlarından herhangi birini tamamlayan diğer yapılar veya yerleri, diğer bir anlatımla girilmesi konutta oturma hakkına sahip kimselerin huzur ve güvenliğini bozabilecek ek yapılar veya yerleri ifade eder.”
Bir yerin eklenti sayılıp sayılmamasında ölçüt, bu yere girilmesi durumunda konutta kalanların huzur ve sükunlarının ihlal edilmesidir. Bunun tespiti somut olayın koşullarına bağlı olduğundan, spesifik bir tanım vermek de mümkün değildir.
E-) Fiil, Netice ve Nedensellik Bağı
Konut dokunulmazlığı ihlali suçunın maddi unsuru, failin hak sahibinin rızası dışında konuta veya eklentisine “girmesi” veya “girdikten sonra çıkmamasıdır.” Konut dokunulmazlığı ihlali suçunda, seçimlik hareketli bir suç söz konusu olup ilk ihtimalde icrai, ikinci ihtimalde ihmali bir hareket vardır.
“Girmek” suçla korunan alanlara hak sahibinin iradesine rağmen vücudun bir kısmıyla dahi olsa sokulmak anlamına gelir. Hak sahibinin, konutuna veya eklentisine başkasının girmediğine ilişkin iradesine karşı yapılan hareket suçun oluşması için yeterlidir. Örneğin; pencereden içeri bakmak başka bir suça yol açsa da konut dokunulmazlığı ihlali suçunu oluşturmaz.
“Çıkmamak”, suçla korunan alanlara hak sahibinin rızasına dayanarak girdikten sonra, rıza dışında burada kalmak anlamına gelir. Çıkmamak fiilinin meydana gelmesi, hak sahibinin söz, hareket ve tavırlarıyla kendisini çıkmaya davet etmesine rağmen, failin rıza ile girilen yerden ayrılmamasına bağlıdır.
Gizlice veya hile ile girilen yeri terk emekten kaçınmak ve orada kalmak da “rıza dışı” sayılır. Fail, konuta rıza ile girmiş ve konutta da rıza dışında kalmaya devam ediyorsa, konut dokunulmazlığını ihlal kesintisiz bir suçtur.
F-) Nitelikli Haller
Türk Ceza Kanunu’nda öngörülen ve cezanın arttırılmasını gerektiren nitelikli haller, fiilin, cebir veya tehdit kullanmak suretiyle ya da gece vakti işlenmesi (T.C.K M.116/4), fiilin silaha (T.C.K. M.119/1-A), kişinin kendisini tanınmayacak bir hale koyması suretiyle, imzasız mektupla özel veya özel işaretlerle (T.C.K M. 119/1-B), birden fazla kişi tarafından birlikte (T.C.K M. 119/1-C), var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak (T.C.K. M. 119/1-D) ve kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak (T.C.K. M. 119/1-E) suretiyle işlenmesidir.
Burada üzerinde durulması gereken konu, olayda hem T.C.K M. 116/4 hem de T.C.K M.119’da öngörülen nitelikli hallerin bir arada bulunmasıdır. Söz gelimi konut dokunulmazlığını ihlal suçu gece vakti ve silahla işlenmiş ise, bu takdirde cezanın, hem T.C.K M.116/4 hem de T.C.K M.119 uyarınca ağırlaştırılması yoluna gidilir.
Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçunun Cezası
Konut dokunulmazlığının ihlali suçunun basit hali T.C.K M.116/1 ve T.C.K M.116/2’de açıklanmıştır.
T.C.K M.116/1 uyarınca; “Bir kimsenin konutuna, konutunun eklentilerine rızasına aykırı olarak giren veya rıza ile girdikten sonra buradan çıkmayan kişi, mağdurun şikayeti üzerine, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır”
Yine T.C.K M.116/2 mucibinde; “Birinci fıkra kapsamına giren fiillerin, açık bir rızaya gerek duyulmaksızın girilmesi mutat olan yerler dışında kalan işyerleri ve eklentileri hakkında işlenmesi hâlinde, mağdurun şikâyeti üzerine altı aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur” şekliyle ifade edilmiştir.
Konut dokunulmazlığı ihlali suçunun nitelikli hali T.C.K M.116/4 ve T.C.K M.119/4’de açıklanmıştır. T.C.K M.116/4 uyarınca; “Fiilin, cebir veya tehdit kullanılmak suretiyle ya da gece vakti işlenmesi halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.”
Yine T.C.K M.119/1 uyarınca; “Eğitim ve öğretimin engellenmesi, kamu kurumu veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının faaliyetlerinin engellenmesi, siyasi hakların kullanılmasının engellenmesi, inanç, düşünce ve kanaat hürriyetinin kullanılmasını engelleme, konut dokunulmazlığının ihlali ile iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçlarının;
- Silahla,
- Kişinin kendisini tanınmayacak bir hale koyması suretiyle, imzasız mektupla veya özel işaretlerle,
- Birden fazla kişi tarafından birlikte,
- Var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak,
- Kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle, işlenmesi halinde, verilecek ceza bir kat artırılır.
(2) Bu suçların işlenmesi sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır.
Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçunda Şikayet Süreci
Suç, ister T.C.K M.116/1, ister 116/2 söz konusu olsun basit halde şikayet üzerine, nitelikli hallerin bulunması halinde (T.C.K M.116/4, 119/1) re’sen kovuşturulur.
Şikayet hakkı, yalnızca rıza beyan etmeye yetkili kişiye değil, aynı zamanda konuta girildiği sırada konutta kalan herhangi bir kişiye aittir. Yargıtay da bir çatı altında barınan kişilerden her birinin şikayet hakkı bulunduğu sonucuna varmıştır. Fakat, evde kalan misafirin veya evde çalışan hizmetlinin şikayet hakkı yoktur.
T.C.K. M. 116/2 bakımından, rıza açıklama yetkisinin yalnızca işyeri sahibinde olmayıp, işyerinde çalışan her bir kişiye ait olduğunu belirtmiştik. Buna paralel olarak, bu kişilerden her birinin şikayet hakkı olduğu söylenebilir.
Nihayet, hırsızlık amacıyla konut dokunulmazlığını ihlal suçu işlendiğinde, takibi şikayete bağlı olmaktan çıkan hırsızlık suçu bakımından uzlaşma hükümleri uygulanmasa da; Yargıtay’a göre, konut dokunulmazlığını ihlal bakımından uzlaşma hükümleri hala uygulanabilir.
Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçunda Davalar Hangi Mahkemede Görülür?
Konut dokunulmazlığının ihlali suçu bakımından Görevli Mahkeme; “Asliye Ceza Mahkemeleri’dir.”
Konut dokunulmazlığının ihlali suçunda Yetkili Mahkeme; “suçun işlendiği yer mahkemesidir.” Bu nedenle konut dokunulmazlığını ihlal suçuna dair açılacak dava, dokunulmazlığın ihlal edildiği yer Asliye Ceza Mahkemesi’nde görülecektir.
Konut Dokunulmazlığı İhlali Suçunun Para Cezasına Çevrilmesi ya da Ertelenmesi Mümkün müdür?
Konut dokunulmazlığı ihlali suçunun T.C.K’nun M.116/2, ve T.C.K M.117/1 uyarınca gerçekleşmesi halinde adli para cezası gündeme gelecektir.
T.C.K. M.116/1 uyarınca;
“Suçun, açık bir rızaya gerek duyulmaksızın girilmesi mutat olan yerler dışında kalan işyerleri ve eklentileri hakkında işlenmesi hâlinde, mağdurun şikâyeti üzerine altı aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.”
T.C.K. M.117/1 uyarınca;
“Cebir veya tehdit kullanarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla, iş ve çalışma hürriyetini ihlal eden kişiye, mağdurun şikayeti halinde, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası verilir.”
T.C.K M.117/2 uyarınca;
“Çaresizliğini, kimsesizliğini ve bağlılığını sömürmek suretiyle kişi veya kişileri ücretsiz olarak veya sağladığı hizmet ile açık bir şekilde orantısız düşük bir ücretle çalıştıran veya bu durumda bulunan kişiyi, insan onuru ile bağdaşmayacak çalışma ve konaklama koşullarına tabi kılan kimseye altı aydan üç yıla kadar hapis veya yüz günden az olmamak üzere adlî para cezası verilir.”
T.C.K M.118/1 uyarınca;
“Bir kimseye karşı bir sendikaya üye olmaya veya olmamaya, sendikanın faaliyetlerine katılmaya veya katılmamaya, sendikadan veya sendika yönetimindeki görevinden ayrılmaya zorlamak amacıyla, cebir veya tehdit kullanan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” gibi hallerde gerçekleşmesi halinde olayın niteliğine ve muhtevasına göre suçun adli para cezasına çevrilmesi mümkündür.
Konut dokunulmazlığı ihlali suçu oluştuğunda ve gerekli kanuni şartlar oluştuğunda T.C.K.’nun 51. maddesi mucibinde cezanın ertelenmesi gündeme gelebilecektir.
T.C.K M.51 uyarınca; “İşlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezası ertelenebilir. Bu sürenin üst sınırı, fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş olan kişiler bakımından üç yıldır.” Ancak, erteleme kararının verilebilmesi için kişinin;
- Daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması,
- Suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluşması gerekir.
Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçunda Zamanaşımı Kavramı Var Mıdır?
Konut dokunulmazlığının ihlali suçunun yukarıda anlattığımız şekilde T.C.K’nun ilgili maddeleri uyarınca şikayete tabi olması halinde müştekinin şikayet bakımından zamanaşımı süresi 6 aydır.
Konut dokunulmazlığı ihlali suçunun dava zamanaşımı süresi Türk Ceza Muhakemesi Kanunu uyarınca 8 yıldır.
Konut dokunulmazlığı ihlali suçunda, failin hapis cezası ile cezalandırılması halinde ise ceza zamanaşımı süresi 10 yıldır. Ezcümle, fail hakkında mahkumiyet hükmü 10 yıl içinde infaz edilmezse, hapis cezası zamanaşımı nedeniyle ortadan kalkacaktır.
