Vasiyetin iptali davası, miras hakları ihlal edilen ya da edildiğini iddia eden mirasçılar tarafından açılan bir davadır. Miras bırakan malvarlığı üzerinde tasarrufta bulunabilir. Yapılan bu tasarruflar ile saklı paylı mirasçının miras payı ihlal olabilir.
Bu yazımızda vasiyetin iptali davasına ilişkin genel bilgiler paylaşılmış olup, hukuki uyuşmazlığınıza ilişkin detaylı bilgi için iletişim bölümündeki bilgilerden Çapa Hukuk Bürosu’na ulaşabilirsiniz.
Vasiyetnamenin İptali Davası Nedir?
Türk Medeni Kanunu’nun 514. maddesi ile; “Mirasbırakan, tasarruf özgürlüğünün sınırları içinde, malvarlığının tamamında veya bir kısmında vasiyetname ya da miras sözleşmesiyle tasarrufta bulunabilir.” Şeklinde hüküm kurulmuştur. Buradan da anlaşılacağı üzere miras bırakan mal varlığının tamamı ya da bir kısmı üzerinde ölüme bağlı tasarrufta bulunabilme özgürlüğüne sahiptir. Mirasbırakanın ölümü ile birlikte Türk Medeni Kanunu ile hükmedilen şartlara aykırı olduğu düşünülür ise vasiyetnamenin iptali davası davası açılır.
Vasiyetnamenin İptal Sebepleri
Türk Medeni Kanunu’nda iptal sebepleri dört başlık altında sınırlı olarak düzenlenmiştir.
Ehliyetsizlik
Vasiyetname, hak ve tasarruf ehliyeti olan kişiler tarafından düzenlenmiş olması gerekir. Eğer bir kişinin tasarrufta bulunmaya ilişkin fiili ehliyeti mevcut değilken vasiyetname oluşturmuşsa vasiyetname ehliyetsizlikten iptal olacaktır. Vasiyetname yapılmasına ehliyeti olması için kişinin ayırt etme gücünü haiz olması ve on beş yaşını doldurmuş olması gerekir.
İrade Sakatlığı (yanıltma, aldatma, korkutma)
- Yanılma: vasiyet bırakan kişinin vasiyet konusu olan hususlar o kişinin gerçek iradesine uymayan beyanlar varsa yanılmadan söz edilir. Miras bırakanın tasarrufuna ilişkin beyanın istenmeyerek, isteğine uygun olmaması veya iradesinin oluşmasına etken olan bir hususta gerçek duruma uygunsuzluk hali.
- Aldatma: Aldatma, bir kişiyi gerçeğe aykırı türlü davranışlarla hataya düşürmek ya da hataya düşmüş olan bir kişiyi bu hatasından yararlanmak suretiyle kişiyi gerçek isteğine aykırı olarak bir irade beyanında bulunmaya yöneltmektir. Aldatmada yanılmadan farklı olarak kişinin yanılması kendinden kaynaklı olmayıp, başka bir şahıs tarafından irade fesada uğratılmaktadır.
- Korkutma: Korkutma, vasiyetçinin istemediği bir beyanda bulunmaya zorlayan davranıştır. Korkutma, kişiyi psikolojik olarak etkilemektir yani manevi yönden yapılan baskıyı ifade etmek için kullanılmıştır. Zorlama ise maddi yönden yapılan baskıyı ifade etmek için kullanılmıştır. Neticede korkutmada bir irade açıklaması vardır ancak irade baskı altında açıklandığından gerçeği yansıtmaz bu nedenle sakat olarak açığa çıkmaktadır. Korkutma ile vasiyetname arasında bir illiyet bağı ispat edilebilir ise vasiyetname iptal edilebilir.
Tasarrufun içeriğinin hukuka ve ahlaka aykırı olması
Vasiyetname ile belirlenen tasarrufun hukuka ve ahlaka aykırı olmaması gerekmektedir. Vasiyetname, Türk hukukuna aykırı olmayacağı gibi vasiyetnamenin amacının da sosyal ve ekonomik ahlaka aykırı olmaması gerekmektedir.
Şekil eksikliği
Ölüme bağlı tasarruflar, sıkı şekil şartlarına bağlanmış olup, Kanunda öngörülen şekil şartlarına uygun yapılmadığı takdirde vasiyetnamenin iptal davasının şartı oluşur. TMK m.531 uyarınca vasiyet, resmi şekilde veya miras bırakanın el yazısı ile ya da sözlü olarak yapılabilir.
Resmi olarak düzenlenen vasiyetname noter huzurunda, imzalı ya da okuma yazma bilmeyen kişi için okunarak anlatılarak parmak bastı olarak yapılması ve tanık ile yapılması gerekmektedir.
Vasiyetnamenin İptali Davasını Kimler Açabilir?
Vasiyetin iptali davası açabilecek kişiler Türk Medeni Kanunu ile belirlenmiştir. TMK Madde 558 uyarınca; “İptal davası, tasarrufun iptal edilmesinde menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet alacaklısı tarafından açılabilir.” maddesi ile vasiyetnamenin iptali davasını mirasçılar ya da vasiyetname ile lehine miras bırakılan kişilerin açabileceği öngörülmüştür.
Vasiyetin İptali Davası Nasıl Açılır?
Vasiyetnamenin şartlara bağlı olmadığını ya da haklı olmadığını düşünen mirasçı ya vasiyet alacaklısı görevli yetkili mahkemeye vereceği dava dilekçesi ile vasiyetnamenin iptali davası açabilecektir. Ancak bu süreçte hukuki olarak herhangi bir hak kaybına maruz kalmamak adına bir avukat ile çalışılmasında fayda bulunmaktadır.
Vasiyetnamenin Kısmen İptali
Vasiyetnamenin bir kısmı geçersiz olduğu mirasçılar ya da lehine miras bırakılanlar tarafınca düşünülebilir. Bu noktada vasiyetnamenin kısmen iptali, ile o kısmın geçersizliğinin tespit edilerek iptal edilmesi mahkemeden talep edilebilir. Bu halde iptal edilen kısımlar geçersiz hale gelirken, geçersiz olmayan kısımlar ise geçerli olmaya devam edecektir. Ancak bazı hallerde vasiyetnamenin kısmen iptali söz konusu olmayacaktır. Örneğin şekle bağlı olan resmi vasiyetnamede miras bırakanın ehliyetinin olmaması ya da tanık olmaması halinde vasiyetname kısmen değil tamamen geçersiz olacağından yekün olarak iptal edilecektir.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Vasiyetnamenin iptali davasında görevli mahkeme 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 2/1 uyarınca Asliye hukuk mahkemeleridir. Çünkü vasiyetnamenin iptali davalarının konusu mal varlıklarıdır. Konusu malvarlığı olan davalar ilgili kanun uyarınca asliye hukuk mahkemelerinde görülür.
Vasiyetnamenin iptali davasında yetkili mahkeme, TMK m. 576 ile belirlenmiştir. Tenkis davasına görevli mahkeme 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 2/1 uyarınca asliye hukuk mahkemeleridir. Çünkü tenkis davalarının konusu mal varlıklarıdır. Konusu malvarlığı olan davalar ilgili kanun uyarınca Asliye hukuk mahkemelerinde görülür.
Zamanaşımı ve Dava Süresi
Vasiyetnamenin iptali davasının açılması Türk Medeni Kanunu ile belirli sürelere bağlanmıştır. TMK m.559 ile zamanaşımı ve her halükarda dava süresi öngörülmüştür.
Madde 559 – “İptal davası açma hakkı, davacının tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın geçmesi tarihinin üzerinden, iyiniyetli davalılara karşı on yıl, iyiniyetli olmayan davalılara karşı yirmi yıl geçmekle düşer.” şeklinde hüküm kurulmuştur.
Buradan da anlaşılacağı üzere dava açacak olan kişi veya kişilerin vasiyetnameden haberdar olduğu andan itibaren 1 yıllık zamanaşımı içerisinde dava açması gerekmektedir. Bununla birlikte bu davayı açmak için vasiyetnamenin açılması, mirasın geçmesi üzerinden iyi niyetli davalılar yönünden 10 yıl; iyi niyetli olmayan davalılar yönünden 20 yıl içerisinde dava açma süresi bulunmaktadır.
Vasiyetnamenin İptali ve Tenkis Süresi
Türk Medeni Kanunu m.560/1 uyarınca tenkis davası açabilecek yani davacı olabilecek kişiler, saklı paylı mirasçılardır. Saklı paylı olmayan bir mirasçının tenkis davası açması halinde dava usulden reddedilecektir.
Saklı paylı mirasçının tenkis davası açabilmesi için miras bırakanın vefat tarihinde saklı paylı mirasçı sıfatını haiz olması gerekmektedir. Bununla birlikte birden fazla saklı paylı mirasçı mevcutsa ve bunlardan biri ya da birkaçı saklı payına kavuşmuşsa o kişi veya kişiler tenkis davası açamazlar. Buradan da anlaşılacağı üzere vasiyetnamenin iptali davası, yasal mirasçılar, seçilmiş mirasçılar ve vasiyet alacaklısı olan kişiler tarafından açılabilecekken; tenkis davası sadece saklı paylı mirasçılarca açılabilir.
Vasiyetnamenin İptali Davası Dilekçe Örneği
İSTANBUL ANADOLU NÖBETÇİ ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ’NE
İhtiyati Tedbir Taleplidir.
DAVACILAR :
VEKİLİ : Av. Buğra Çapa
DAVALILAR :
KONU : Vasiyetnamenin iptali, ilgili istemimiz mümkün olmaması durumunda saklı paya tecavüz eden tasarrufun tenkisi talebimizden ibarettir.
AÇIKLAMALAR:
1-) …/…/…. doğum tarihli xxx …/…/…4 Tarihinde vefat etmiştir. Murisin yasal mirasçıları şunlardır: xxxxxx. (ek- murise ait mirasçılık belgesi)
2-) Muris vefat etmeden önce …/…/2024 tarihinde ……….Noterliğinde düzenleme şeklinde vasiyetname hazırlandığı tespit edilmiştir. İlgili vasiyetnameye göre muris, ………. adresinde kayıtlı bulunan gayrimenkuldeki tüm hak ve hisselerini yasal mirasçısı olan …….’in çocukları olan davalılardan … yaşında xxx, … yaşında xxxx, … yaşında xxx, … yaşında xxxx ve 4…. yaşında xxx’e bırakmıştır. (ek- murise ait vasiyetname) İlgili vasiyetnamenin iptali gerekmektedir. Şöyle ki; Türk Medeni Kanun’un 557.maddesine göre vasiyetnamenin iptal sebepleri şunlardır; Ehliyetsizlik, vasiyetnamede yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucunda yapılmış olması, tasarrufun içeriğinin bağlandığı koşullar veya yüklemelerin hukuka veya ahlaka aykırı olması, tasarrufun Kanun’da öngörülen şekillere uyulmadan yapılmış olmasıdır. İş bu madde dikkate alındığında dava konusu vasiyetnamenin iptali gerekmektedir.
3-) Açıklayacak olursak: Tasarruf mirasbırakanın tasarruf ehliyeti bulunmadığı bir sırada yapılmıştır. Mirasbırakan işlemi yaptığında resmi olarak … yaşındadır. Yani yaşı 65’in üzeridir. Murisin yaşı gereği fiili ehliyeti yoktur. Her ne kadar doktor raporu alınmış olsa da, alınan doktor raporu durum bildirir tek hekim raporudur, eksik ve hukuka aykırıdır.(ek:3 murisa ait doktor raporu) Murisin müteveffa olmadan evvel …………….. vardır, sık sık doktor kontrolüne gitmektedir. Ayrıca yüksek tansiyon rahatsızlığı da bulunan murisin demans hastalığınında olduğu bilinmektedir. Gerek yaşı gerekse hastalıkları sebebiyle tek başına kendi iradesini göstererek vasiyetname yapmaya elverişli fiil ehliyeti bulunmamaktadır.
4-) Nitekim Yargıtay da, miras bırakanın fiil ehliyetinin bulunup bulunmadığının tespiti açısından mirasbırakana ait sağlık kurulu raporları, hasta müşahade kağıtları, reçeteler, vs. eklenerek Adli Tıp Kurumu Dördüncü İhtisas Kurulundan rapor alınması gerektiğini vurgulamıştır. O halde mahkemece yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda; hakimlik mesleğinin gerektirdiği genel ve hukuki bilgi ile çözümlenmesi mümkün olmayan bir konu olan akıl hastalığı veya akıl zayıflığının bilirkişi raporu ile belirleneceği göz önünde bulundurularak dosyanın mevcut hali ile Adli Tıp Kurumu’na gönderilerek murisin vasiyetname tarihindeki hukuki işlem ehliyeti yönünden inceleme yapılmasının talep edilmesi, varılacak sonuca göre bir hüküm kurulması gerekirken, yalnızca bir kısım tanık beyanları ve düzenleme şeklindeki vasiyetname ekinde bulunan tek hekim raporu göz önünde bulundurularak eksik incelemeye dayalı davanın reddi yönünde hüküm tesisi isabetsiz olup bozmayı gerektirmiştir.
5-) Gelen müzekkere cevapları ile birlikte vasiyetname tanzim tarihinde murisin hukuki ehliyete sahip olup olmadığı hususunda Adli Tıp Kurumundan rapor alınması gerekmektedir. Murisin bu vasiyetnameyi yaptığı sırada yaşlılığı, rahatsızlıkları ve bakıma muhtaçlığı nazara alındığında kolaylıkla etki altına alınması mümkündür. Ayrıca ilgili vasiyetname, görünürde her ne kadar xxx’in çocukları olan davalılara verilmiş olsa da söz konusu işlemden asıl kazanç sağlayacak olan xxxx’dir. Bu haliyle yapılan vasiyetname muvazaalıdır. Görünürde davalılara bırakılan ilgili taşınmaz gerçekte xxxxxx’e kazanç sağlama maksadıyla yapılmıştır. Bu yönüyle de vasiyetnamenin iptali gerekmektedir.
SONUÇ VE İSTEM : Yukarıda arz ve izah etmeye çalıştığımız sebeplerle;
1-) Muvaazaya konu olan ……………….. taşınmaza ait tapu kaydına teminatsız şekilde İHTİYATİ TEDBİR konulmasına,
2-) Murisin ………………. yılları arasında hangi hastalıklardan tedavi gördüğünün ilaçlarının tespiti için Sağlık Bakanlığına, Eczacılar Birliğine veyahut gerekli görülen kuruma müzekkere YAZILMASINA,
3-) Vasiyetnamenin iptali ile taşınmazların payları oranında mirasçılara TESCİLİNE,
4-) İptal ve tescilin mümkün olmaması halinde müvekkillere ait ihlal edilmiş saklı pay oranında tenkisi ile bilirkişi raporu sonrası artırılmak üzere şimdilik 1000-TL’nin TAHSİLİNE,
5-) Yargılama giderleri ve vekalet ücretinin karşı tarafa YÜKLETİLMESİNE karar verilmesini müvekkilimiz adına saygıyla ve vekaleten arz talep ederiz.
DAVACI VEKİLİ
AV. BUĞRA ÇAPA
Vasiyetnamenin İptali Davasından Sonra Süreç Nasıl İlerler?
Mahkemece vasiyetnamenin kısmen ya da tamamen iptaline karar verilebilir. İptaline karar verilen vasiyetnamede iptal edilen kısımlar yönünden sanki hiç vasiyetname hazırlanmamış gibi mirasçılar arasında paylaşım yapılır. Bu sebeple vasiyetnamenin iptali davasının kararının içeriği önem arz etmektedir.
Burada önemle belirtmek isteriz ki, yukarıda ayrıntılı olarak anlattığımız gibi vasiyetnamenin kısmen iptal edilmesi halinde kısmen iptal edilen kısım açısından vasiyetname hüküm ve sonuç doğurur.
Noterde Yapılan Vasiyetnamenin İptali
Noterde yapılan vasiyetname, şekil şartlarına uygun olarak yapılmalıdır. Eğer Türk Medeni Kanunu ile öngörülen şekil şartlarına aykırılık söz konusu ise vasiyetname noterde de yapılmış olsa iptal edilebilecektir. Bu noktada el yazısı ile yazılan vasiyetname ile noterde yapılan vasiyetname arasında fark bulunmamaktadır.
Noterde yapılan vasiyetname, resmi vasiyetname olarak adlandırıldığından geçerlilik şartlarını özetlememiz gerekirse;
- Resmi vasiyetnameler noter huzurunda düzenlenir.
- Resmi vasiyetnameler için en az iki tanık şartı bulunmaktadır.
- Miras bırakanın vasiyetnameyi okuyup anladığını beyan ederek vasiyetnameyi imzalaması gerekir.
- Vasiyetname hazırlayacak kişinin ehliyetinin bulunması gerekir.
- Miras bırakanın vasiyetnameyi yanılma, korkutma, aldatma, zorlama altında kabul etmemesi gerekir.
Saklı Payın İhlali Sebebiyle Vasiyetnamenin İptali Davası
Miras bırakan mal varlığının tamamı ya da bir kısmı üzerinde ölüme bağlı tasarrufta bulunabilme özgürlüğüne sahiptir. Ancak miras bırakan mirasçılarının saklı payını aşan şekilde tasarrufta bulunabilir. Bu halde saklı paya sahip olan mirasçılar, ihlal edilen saklı pay oranları için tenkis davası açabilirler. (Tenkis davasına ilişkin yazımıza buradan ulaşabilirsiniz)
Vasiyetnamenin İptal Edilmesi Halinde Vasiyet Edilen Mal Geri Alınabilir Mi?
Vasiyetnamenin iptali davasının sonucunda vasiyetnamenin iptaline karar verilmiş ise vasiyet edilen mal, geri alınabilecektir. Vasiyetnamenin açılması ve vasiyetnamenin iptali süreçlerinde malı elinde bulunduran kişinin edinmiş olduğu bir kazanım mevcut ise bu kazancı da iade etmelidir.
Mirasbırakan Hayattayken Vasiyetnamenin İptali Davası Açılabilir Mi?
Vasiyetnamenin iptali davası ancak ve ancak miras bırakanın vefatı halinde açılabilecektir. Miras bırakanın vasiyetname hazırlamasından sonra hayatta olduğu sürede fikirlerini değiştirebileceğinden bu süre içerisinde vasiyetnamenin içeriği bilinse dahi vasiyetnamenin iptali davası açılamaz.
İptal Sebeplerinden Birini Taşıyan Vasiyetname Kendiliğinden Geçersiz Olur Mu?
Kanunen aranan şekil şartlarından birinin yokluğu halinde bir diğer deyişle iptal sebeplerinden birini taşıyan vasiyetname her ne kadar sakat bir vasiyetname olsa da kendiliğinden geçersiz olmayacaktır. Burada amaç vefat edenin son arzusunun korunmasıdır. Geçersiz olduğu düşünülen vasiyetname için vasiyetnamenin iptali davasının açılması gerekmektedir.
