Tenkis Davası
Tenkis davası, miras hakları ihlal edilen ya da edildiğini iddia eden mirasçılar tarafından açılan bir davadır. Miras bırakan malvarlığı üzerinde tasarrufta bulunabilir. Yapılan bu tasarruflar ile saklı paylı mirasçının saklı payı ihlal olabilir.
Bu yazımızda tenkis davasına ilişkin genel bilgiler paylaşılmış olup, hukuki uyuşmazlığınıza ilişkin detaylı bilgi için iletişim bölümündeki bilgilerden Çapa Hukuk Bürosu’na ulaşabilirsiniz.
Tenkis Davası Nedir?
Türk Medeni Kanunu’nun 514. Maddesi ile
“Mirasbırakan, tasarruf özgürlüğünün sınırları içinde, malvarlığının tamamında veya bir kısmında vasiyetname ya da miras sözleşmesiyle tasarrufta bulunabilir.”
Şeklinde hüküm kurulmuştur. Buradan da anlaşılacağı üzere miras bırakan mal varlığının tamamı ya da bir kısmı üzerinde ölüme bağlı tasarrufta bulunabilme özgürlüğüne sahiptir. Ancak miras bırakan mirasçılarının saklı payını aşan şekilde tasarrufta bulunabilir.
Bu halde saklı paya sahip olan mirasçılar, ihlal edilen saklı pay oranları için tenkis davası açabilirler. (Saklı paya ilişkin yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.).
Tenkis davası miras bırakanın sağlığında yaptığı sağlar arası karşılıksız kazandırmaları ile ölüme bağlı yaptığı kazandırmalarıdır.
Bilindiği üzere miras bırakan malvarlığı üzerinde dilediği gibi tasarruf yapabilmektedir. Ancak bunun sınırı saklı paylı mirasçıların saklı pay oranlarının aşılmamasıdır. Bu sınır dışında kalan kısma tasarruf edilebilir kısım denmektedir.
Tenkis davası Türk Borçlar Kanunu m. 560’da tanımlanmıştır. Buna göre; saklı patlarının karşılığını alamayan mirasçılar, miras bırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarına karşı açılan dava, tenkis davasıdır.
Saklı Pay Nedir? Saklı Paylı Mirasçı Kimdir?
Mirasta saklı pay, miras bırakanın miras olarak bırakmış olduğu malvarlığının Kanun’da belirtilen kısmı bazı mirasçılar için özellikle korunmuştur.
Özel olarak korunan bu mirasa saklı pay adı verilirken, saklı paya sahip olan mirasçılara saklı paylı mirasçılar denmektedir.
Mirasta saklı pay ile miras bırakana terekesi üzerinde tam anlamıyla bir tasarruf serbesti tanınmamıştır. Yani miras bırakanın tasarrufları ile ortadan kaldırılamayan paylarına saklı pay adı verilmektedir.
Saklı paylı mirasçılar Türk Medeni Kanunu’nun 506. Maddesi ile saklı paylı mirasçılar sayılmıştır. Bunlar; miras bırakanın alt soyu, miras bırakanın anne babası ve eşidir.
Tenkis Davasının Şartları
Tenkis davası açmanın koşulları;
- Miras bırakanın sağlar arası ya da ölüme bağlı tasarruf ile malvarlığındaki tasarruf edebileceği kısmı aşmış olması,
- Miras bırakanın vefat etmesi,
- Mirasçının saklı payının ihlal edilmiş olması,
- Mirasçının saklı pay hakkına sahip olması,
Tenkis davası açmak, mirasçıya sıkı sıkıya bağlı bir haktır. Yani tenkis davası açma hakkı üçüncü bir kişiye devir ve temlik edilemez.
Tenkis Davasını Kimler Açabilir?
Türk Medeni Kanunu m.560/1 uyarınca tenkis davası açabilecek yani davacı olabilecek kişiler, saklı paylı mirasçılardır. Saklı paylı olmayan bir mirasçının tenkis davası açması halinde dava usulden reddedilecektir.
Saklı paylı mirasçının tenkis davası açabilmesi için miras bırakanın vefat tarihinde saklı paylı mirasçı sıfatını haiz olması gerekmektedir.
Bununla birlikte birden fazla saklı paylı mirasçı mevcutsa ve bunlardan biri ya da birkaçı saklı payına kavuşmuşsa o kişi/ler tenkis davası açamazlar.
Tenkis Davası Kime Karşı Açılır?
Miras bırakanın yapmış olduğu tasarruf işlemi ile saklı paylı mirasçıların saklı paylarının ihlal olmasına ve lehine tasarruf işleminde bulunan kişiler davalı taraftadır.
Tenkis davasında davalılar saklı paylı mirasçılar olabileceği gibi üçüncü kişiler de olabilir. Bir diğer anlatımla saklı paylı mirasçılar tenkis davasının davalısı olamaz denilememektedir.
Tenkis Davasında Saklı Pay Nasıl Hesaplanır?
Saklı pay, miras bırakılan malvarlığının tamamı değil bir kısmıdır. Saklı paylı mirasçıların da bulunduğu zümreye ve zümre içinde bulundukları konuma göre saklı pay oranları değişiklik göstermektedir.
Türk Medeni Kanunu m.506’da saklı pay oranları belirtilmiştir. Buna göre;
- Alt soyun saklı payı yasal miras payının yarısı,
- Anne ve babanın saklı payı yasal miras payının dörtte biri,
- Sağ kalan eş altsoy veya anne-baba ile birlikte mirasçı olarak kalmışsa yasal miras payı ile saklı payı aynıdır.
Diğer hallerde ise saklı payı, yasal miras payının dörtte üçüdür.
Tenkis Davasının Olası Sonuçları
Tenkis davası açan saklı paylı mirasçının davası kabul edilebilir. Tenkis davasının kabul edilmesi halinde saklı pay ihlal edildiği oranda ya da tasarrufun tamamı iptal edilir. Tasarrufun iptal edilmesi mirasın açıldığı tarihten itibaren geçerlilik kazanacaktır. Bu süre içerisinde lehine kazandırma yapılan tarafça elde edilen kazandırmaların saklı paylı mirasçıya verilip verilmeyeceği hususu gerek Yargıtay içtihatlarında gerekse doktrinde tartışmalıdır.
Tenkis Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Tenkis davasına görevli mahkeme 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 2/1 uyarınca asliye hukuk mahkemeleridir. Çünkü tenkis davalarının konusu mal varlıklarıdır. Konusu malvarlığı olan davalar ilgili kanun uyarınca asliye hukuk mahkemelerinde görülür.
Tenkis davasında yetkili mahkeme ise kanunda belirtilmiştir. Buna göre; TMK m.576 ile
“Miras, malvarlığının tamamı için mirasbırakanın yerleşim yerinde açılır. Mirasbırakanın tasarruflarının iptali veya tenkisi, mirasın paylaştırılması ve miras sebebiyle istihkak davaları bu yerleşim yeri mahkemesinde görülür.”
şeklinde hüküm kurularak yetkili mahkemenin miras bırakanın son ikamet adresi olacağı açıklığa kavuşturulmuştur.
Tenkis Davasında Zamanaşımı Kavramı
Tenkis davası açabilmek için Türk Medeni Kanunu’nda belirli bir süre öngörülmüştür, zamanaşımına tabidir. Buna göre mirasçıların tenkis davası açma hakkı, miras haklarının zedelendiğini öğrenme tarihinden itibaren bir yıl içerisinde ve her halde vasiyetnamenin açılmasından itibaren on yıl içerisindedir.