Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 105. maddesinde yer alan eda davası, kişilerin somut bir edimi yerine getirme yükümlülüğünü talep etmeleri açısından önemli bir dava türüdür. Bu dava türü, genellikle bir borcun ödenmesi, bir malın teslimi veya belirli bir eylemin gerçekleştirilmesi gibi durumlarda hak sahiplerine hukuki bir yol sunar.
Bu yazımızda, eda davası, davanın şartlarını, açılma koşullarını ve dilekçede bulunması gerekenler incelenmiştir. Daha fazla bilgi için Çapa Hukuk’un uzman avukatları ile iletişime geçebilirsiniz.
Eda Davası Nedir?
Eda kelimesi, sözlükte “yerine getirme” veya “ifa etme” anlamına gelir. Hukuk literatüründe ise bu kavram, borç ilişkilerinde borçlunun, alacaklıya karşı taahhüt ettiği edimi yerine getirmesi demektir. Bu edim, bir şeyin verilmesi, bir işin yapılması ya da bir işin yapılmaması şeklinde tezahür edebilir.
Eda Davası, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 105. Maddesinde ise şu şekilde tanımlanmıştır; “Eda davası yoluyla mahkemeden, davalının, bir şeyi vermeye veya yapmaya yahut yapmamaya mahkûm edilmesi talep edilir.”
Eda davası; kanun hükmünde de açıkça anlaşıldığı üzere bir kişinin karşı tarafın belirli bir şeyi yapmasını, yapmamasını veya bir şeyi vermesini talep ettiği hukuki süreçtir. Bu dava türü, alacak davalarından haksız fiilden doğan tazminat taleplerine kadar geniş bir alanı kapsar.
Örnek vermek gerekirse, vadesi gelmiş bir borcun ödenmemesi durumunda alacaklının açtığı dava bir eda davası olabileceği gibi, bir taşınmazın tahliyesi de bu kapsamda değerlendirilebilir. Eda davasının temel amacı, mevcut bir borcun veya yükümlülüğün mahkeme kararıyla yerine getirilmesini sağlamaktır.
Eda Davası Nasıl Açılır?
Eda davası açmak için öncelikle davacı tarafın hukuki yararının bulunması gerekir. Eda davası açılmasında hukuki yarar bulunması için davalı tarafın, davacının hakkını inkar etmiş olması şart değildir.
Davacı talep ettiği hususları ayrıntılı ve net bir şekilde ifade ettiği, iddialarını destekleyici tüm delilleri içeren ve hukuki dayanakları açıkça gösteren bir dava dilekçesini hazırlaması gerekmektedir.
Dilekçenin hazırlanmasının ardından uyuşmazlığın türüne göre belirlenen görevli ve yetkili mahkemeye başvurularak süreç başlatılır.
Eda Davası Açabilmenin Şartları Nelerdir?
Eda davası açabilmek için HMK’de belirtilen şartların eksiksiz yerine getirilmesi gerekir. Öncelikle, davacının dava açmakta hukuki yararı bulunmalı ve dava ehliyetine sahip olmalıdır. Dava konusu olan edimin ise belirli veya belirlenebilir olması zorunludur. Ayrıca, bazı eda davasının türlerinde dava açmadan önce arabuluculuk gibi ön şartların tamamlanmış olması gereklidir.
Örneğin; Türk Ticaret Kanunu’nda belirtilen ticari davalardan, konusu bir miktar para olan alacak ve tazminat davaları ile itirazın iptali ve istirdat davalarında dava açılmadan önce arabulucuya başvurmak zorunludur. Bu şartların herhangi birinin eksikliği durumunda davanın usulden reddedilmesine yol açar ve davanın esastan incelenmesini engeller.
Eda Davasında Hangi Belgeler Gereklidir?
Eda davasının açılması için gerekli belgeler örnek olarak şu şekildedir; Genel olarak, dava dilekçesiyle birlikte dava konusuna ilişkin sözleşmeler; faturalar, yazışmalar, banka kayıtları, tapu kayıtları gibi maddi deliller davanın seyri bakımından önem arz eden belgelerdir.
Eda Davasında Hangi Kararlar Verilebilir?
Eda davasının sonucunda mahkeme tarafından verilebilecek kararlar, davanın niteliğine ve sunulan belgelere göre değişiklik gösterebilir. Mahkeme, davacının dayandığı hakkın veya hukuki ilişkinin mevcut olduğu kanısına varırsa; davalıyı, davacıya belli bir edada bulunmaya mahkum eder bu da “eda kararı” olarak adlandırılır. Buna göre eda davasının kabulü halinde verilen hüküm, şu iki hususu içerir:
- Davanın dayandığı hakkın veya hukuki ilişkinin var olduğunun tespiti;
- Davacının istediği edanın yerine getirilmesi hususunda davalıya yöneltilmiş bir emir.
Örneğin, borcun ödenmesine, malın teslimine veya belirli bir eylemin yapılmasına karar verilebilir.
Ancak mahkeme davacının talebini haksız bulursa davayı reddedebilir. Eda davasının reddine ilişkin hüküm, bir tespit hükmüdür. Çünkü bununla davasının iddia ettiği hakkın veya hukuki ilişkinin mevcut olmadığı tespit edilir. Ayrıca, davanın kısmen kabulü veya kısmen reddi de söz konusu olabilir. Bu kararların her biri, taraflar için farklı hukuki sonuçlar doğurur ve kararın kesinleşmesiyle birlikte icra edilebilir hale gelir.
Eda Davasında Taraflar Kimlerdir?
Eda davasının tarafları; Davacı, edimin yerine getirilmesini talep eden kişi veya kurum iken; davalı, hakkında edimin yerine getirilmesi yükümlülüğü bulunduğu iddia edilen kişi veya kurumdur.
Eda Davasında Zamanaşımı Kavramı
Eda davalarında zamanaşımı kavramı, alacak hakkının belirli bir süre içinde kullanılmaması durumunda dava açma hakkının kaybedilmesini ifade eder. Bu süreler, davanın konusuna göre farklılık gösterir; örneğin, borçlar hukukundan kaynaklanan alacak davalarında genel zamanaşımı süresi on yıldır.
Zamanaşımına uğramış alacak için açılan bir eda davası, davalının zamanaşımı itirazında bulunması halinde reddedilecektir. Bu nedenle, hak kaybına uğramamak adına belirlenen zamanaşımı sürelerinin takibi önem arz etmektedir.
Eda Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Eda davalarında hangi mahkemenin görevli olacağı, davanın niteliğine göre şekillenir. Temelde, Asliye Hukuk Mahkemeleri genel görevli mahkeme olarak eda davalarına bakar, ancak borç ilişkisinin kaynağına göre bu durum değişebilir:
- Ticari bir borçtan kaynaklanıyorsa ticaret mahkemeleri,
- Tüketici işleminden doğuyorsa tüketici mahkemeleri,
- İşçi-işveren arasındaki uyuşmazlıklarda ise iş mahkemeleri görevlidir.
Yetkili mahkeme ise davanın hangi coğrafi bölgedeki mahkemede açılacağını belirler ve genellikle davalının yerleşim yeri ya da dava konusu olayın gerçekleştiği yer mahkemesi yetkili kılınır.
Tam Eda Davası Nedir?
Tam eda davası, alacaklının borçludan yerine getirilmemiş veya eksik yerine getirilmiş bir borcun tamamını mahkeme aracılığıyla talep ettiği dava türüdür. Bu dava ile davacı, borçlu tarafından tam olarak yerine getirilmemiş veya hiç yerine getirilmemiş bir edimin tamamını mahkemeden talep eder.
Tespit ve Eda Davası Birlikte Açılabilir Mi?
Tespit ve eda davaları belirli şartlar altında birlikte açılabilir. Bu durum, özellikle bir hukuki ilişkinin veya hakkın varlığının öncelikle mahkeme tarafından tespit edilmesi gerekiyorsa bu tespitten sonra doğan edimin, eda davası ile talep edildiği durumlarda karşımıza çıkar.
Menfi Tespit Davası Eda Davası Mıdır?
Menfi tespit davası, eda davası niteliğinde değildir. Menfi tespit davası dava, bir borcun veya hukuki ilişkinin mevcut olmadığının tespit edilmesini amaçlar. Yani bir edimin ifasını değil, bir edimin mevcut olmadığını veya kendisine yüklenemeyeceğini ortaya koymaktadır.
İtirazın İptali Davası Eda Davası Mıdır?
İtirazın iptali davası, temelde bir eda davası niteliği taşır. İtirazın iptali davasının asıl amacı başlatılan bir icra takibine borçlunun yaptığı itirazın ortadan kaldırılması ve böylece icranın devamının sağlanması amacı güder ki bu da alacaklının talebinin bir edimin ifasına yönelik olmasından kaynaklanır.
İstihkak Davası Eda Davası Mıdır?
İstihkak davası, bir nevi eda davasıdır. Bu dava, özellikle icra yoluyla haczedilen bir malın aslında kendisine ait olduğunu iddia eden üçüncü bir kişinin, o malın kendisine iadesini talep etmesiyle ortaya çıkar. Davacı, haksız yere elinden alınan veya haczedilen bir taşınır mal üzerindeki mülkiyet hakkının iadesini ister. Dava, malın geri verilmesini amaçladığı için ayni bir dava olup, karar sonucu geri verme istendiğinden bir eda davası olarak da nitelendirilir.
Boşanma Davası Eda Davası Mıdır?
Boşanma davası bir eda davası değildir. Boşanma davasının temel amacı, evlilik birliğinin hukuken sona erdirilmesidir. Bu dava, doğrudan bir borcun ödenmesi, bir malın teslimi veya somut bir edimin ifası gibi bir talep içermediği için eda davası değildir.
Alacak Davası Eda Davası Mıdır?
Alacak davası bir eda davasıdır. Bu dava ile borçludan belirli bir meblağın ödenmesi gibi somut bir edimin yerine getirilmesi talep edilir.
Dava Dilekçesinde Bulunması Gereken Unsurlar Nelerdir?
Eda davasında, dava dilekçesinde yer alması gerekenler; Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda sayılmıştır. Bu hususlar:
- Mahkemenin adı,
- Davacı ve davalının adı-soyadı/ünvanı, adresleri ve T.C. kimlik numaraları,
- Dava konusu,
- Dava değeri,
- Olayların özeti,
- Hukuki sebepler,
- Deliller,
- Talep sonucu.
Bu bilgilerin eksiksiz ve doğru bir şekilde dilekçede yer alması, davanın usulden reddedilmemesi için gerekli unsurlardır.
Delil ve İspat Süreci Nasıl İşler?
Eda davalarında davacı olarak, talep edilen şeyin gerçekten var olduğunu ve bu talepte haklı olunduğunu mahkemeye kanıtlamak önemlidir. Bu süreçte yazılı sözleşmelerden faturalara, tanık ifadelerinden uzman bilirkişi raporlarına, hatta yerinde yapılacak keşiflere kadar pek çok ispat aracı kullanılabilir. Mahkeme, sunulan tüm bu delilleri titizlikle inceler, belgeler arasındaki tutarlılıkları ve güvenilirliklerini değerlendirir ve sonra davanın esasını oluşturan kararı verir.
Kısmi Kabul Durumunda Ne Olur?
Eda davasının kısmen kabul edilmesi durumunda, mahkeme davacının talebinin bir kısmını haklı bulur ve sadece o kısmın yerine getirilmesine hükmeder. Örneğin, davacı 100.000 TL alacak talep etmişken, mahkeme sadece 50.000 TL’nin ödenmesine karar verebilir. Bu durumda, davanın kısmen reddedilen bölümü için taraflar kendi leh ve aleyhlerine göre yargılama giderlerine katlanmak zorunda kalabilirler.
