Ceza soruşturmasının başlaması için, kural olarak, suçtan zarar gören kişinin bunu isteyip istemediği araştırılmaz. Bu konuda savcılık, re’sen harekete geçer. Ancak, bazı suçlarda bu ilkenin dışına çıkılarak, suçtan zarar gören kişinin fail hakkında soruşturma yapılmasını istemesi aranır. Bunlara, şikayete bağlı suçlar ve suçtan zarar gören kişinin bu konuda yaptığı irade açıklamasına da şikayet denir.
Şikayete bağlı olma, istisnai bir durumdur. Bu nedenle, şikayete bağlı suçlar, yasada tek tek gösterilir. Buna karşılık, re’sen kovuşturulacak suçlar için herhangi bir açıklama yasada yer almaz.
Bu yazımızda şikayete tabi suçlara ilişkin genel bilgiler paylaşılmış olup, cezai uyuşmazlığınıza ilişkin detaylı bilgi için iletişim bölümündeki bilgilerden Çapa Hukuk Bürosu’na ulaşabilirsiniz.
Takibi Şikayete Bağlı Suç Ne Demektir?
Şikayet, suçun unsuru ya da cezalandırılabilme şartı değil, bir ceza muhakemesi şartıdır. Takibi şikayete bağlı suçlarda şikayetin bulunmaması, suçun oluşmaması ya da cezalandırılmayı değil, muhakemeyi engeller.
Ceza muhakemesi şartı olması nedeniyle, şikayetin bulunmadığı dava görülürken anlaşılırsa, beraat değil, davanın düşmesi kararı verilir. Yargıtay, şikayet koşulunun yerine getirilip getirilmediğini re’sen araştırır.
Şikayete Tabi Suçlarda Şikayet Süresi Ne Kadardır?
Şikayet hakkının kullanılması süreye bağlıdır. Şikayet süresi altı aydır. Bu süre zamanaşımının dolmamış olması koşuluyla, şikayet hakkı bulunan kişinin fiili ve failin kim olduğunu bildiği veya öğrendiği günden itibaren başlar (TCK M.73/2).
Yasa’da şikayet hakkı bulunan kişinin durumdan haberdar olması esas alındığından, şikayet süresi suçun işlenmesinden sonra da başlayabilir.
Şikayet hakkı olan birden fazla kişi bulunması durumunda her birinin şikayeti hakkı diğerininkinden bağımsız olduğundan, süre de her biri hakkında ayrı ayrı işler.
Şikayete Tabi Suçlar Nelerdir?
Bazı suçlar ceza yasasında mutlak olarak şikayete bağlanmıştır;
- Bilinçli Olması Dışında Taksirle Yaralama (TCK M.89)
- Reşit Olmayanla Rıza Üzerine Cinsel İlişki (TCK M.104/1)
- Cinsel Taciz (TCK M.105)
- Nitelikli Halleri Dışında Konut ve İşyeri Dokunulmazlığını Bozma (TCK M.116/1-2)
- Mağdurun Kamu Görevlisi Olması Dışında Hakaret (TCK M.125 vd.)
- Özel Hayata Karşı Suçlar (TCK M.132-135)
- Kullanma Hırsızlığı (TCK M.146)
- Nitelikli Halleri Dışında Başkasının Malına Zarar Verme (TCK M.151)
- Nitelikli Halleri Dışında Güveni Kötüye Kullanma (TCK M.155/1)
- Bedelsiz Kalmış Senedi Kullanma (TCK M.156)
- Bulunmuş Eşyayı Usulsüz Sahiplenme (TCK M.160)
- Teslim Olunan Açığa İmzanın Kötüye Kullanılması (TCK M.209/1)
- Nitelikli Halleri Dışında Aile Hukukundan Kaynaklanan Yükümlüğünün İhlali (TCK M.233/1)
- Nitelikli Halleri Dışında Ticari Sırrın Açıklanması (TCK M.239/1)
- Kasten Yaralamanın Basit Hali (TCK M.86/2)
- Cinsel Saldırının Basit Hali (TCK M.102/1)
- Evlilik İçi Irza Geçme (TCK M.102/2 Cümle 2)
- Tehditin Basit Hali (TCK M.106/1 Cümle 2)
- Daha Az Cezayı Gerektiren Hırsızlık Halleri (TCK M.144)
- Malvarlığına Karşı İşlenen Suçları (TCK M.167/2)
Müşteki ve Katılan Kavramları
Müşteki (Şikayetçi), Türk Ceza Kanunu’na göre suçtan zarar gören veya işlenen suç sebebiyle mağdur olan ve bu mağduriyeti sebebiyle işlenen suçu adli makamlara taşıyan kişidir.
Müşteki (Şikayetçi), soruşturma evresinin sona ermesi ve kovuşturma evresinin başlamasıyla birlikte davaya kendisi veya vekili aracılığıyla da katılmak isterse dosyada Müşteki(Şikayetçi) sıfatı yerine Katılan(Müdahil) sıfatını alacaktır.
Şikayetten Vazgeçme Süreci
Soruşturma yapılması şikayete bağlı olan suçlarda, suçtan zarar görenin vazgeçmesi kamu davasının düşmesi sonucunu doğurmaktadır (TCK M.73/4). Şikayetten vazgeçme, şikayetten feragatten farklıdır.
Şikayetten feragatte şikayet hakkı doğmuş bulunmakla birlikte, henüz şikayet yapılmış değildir. Buna karşılık, şikayetten vazgeçmede, yapılmış bir şikayet vardır. Öte yandan, şikayetten feragat tek taraflı bir hukuki işlemdir. Bu nedenle, karşı tarafın rızası aranmaz.
Şikayetten vazgeçme ise iki taraflı bir hukuki işlemdir, kural olarak karşı tarafın rızasının bulunmasını gerektirir. Kamu davasının başlamasından sona ermesine kadar şikayetin geri alınması mümkündür.
Şikayete bağlı suçlarda yasada aksi yazılı olmadıkça suçtan zarar görenin vazgeçmesi davayı düşürecektir (TCK M.73/4).
Şikayetten vazgeçme hakkı, suçtan zarar görenindir. Şikayet hakkını kullanmış olan suçtan zarar gören (mağdur) şikayetini geri alabilir.
Belirtelim ki, suçtan zarar gören birden fazla olduğunda nasıl ki her birinin şikayet hakkı diğerininkinden bağımsız ise (TCK M.73/3), aynı şekilde her birinin şikayetten vazgeçme hakkı da diğerininkinden bağımsızdır.
Zarar görenlerden birinin şikayetinden vazgeçmesi, diğer zarar görenlere sirayet etmez. Şikayette bulunanın ölmesi durumunda, mirasçıların şikayet geri alma hakkı doğmaz ve dava görülmeye devam eder ancak istinası TCK M.131/2 uyarınca hakaret suçlarında şikayet hakkı ölenin yakınlarına geçer.
Şikayetten vazgeçmenin şarta bağlanması mümkündür ve şikayetten vazgeçme açık veya örtülü olabilir.
