Kötü Niyet Tazminatı
Kötü niyet tazminatı, iş güvencesine sahip olması gereken işçinin, bu iş güvencesinden yararlanamaması halinde hak kazandığı bir tazminat türüdür.
Bu yazımızda kötü niyet tazminatına ilişkin genel bilgiler paylaşılmış olup, hukuki uyuşmazlığınıza ilişkin detaylı bilgi için iletişim bölümündeki bilgilerden Çapa Hukuk Bürosu’na ulaşabilirsiniz.
Kötü Niyet Tazminatı Nedir?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. Maddesi ile işçiler lehine kötü niyet tazminatının ödenmesi gerektiğine hükmedilmiştir. Buna göre kötü niyet tazminatı, iş güvencesi kapsamında olan bir işçinin iş akdinin haklı ve geçerli bir neden olmaksızın işveren tarafından feshedilmesi halinde ve eğer yapılan fesih kötü niyetli ise işveren tarafından ödenecek olan tazminattır.
Yargıtay 7. Hukuk Dairesi 2013/14483 E. – 2014/409 K. Sayılı ilamında;
“Belirsiz süreli iş sözleşmesinin taraflarca ihbar öneli tanınmak suretiyle ya da ihbar tazminatı ödenerek her zaman feshi mümkün ise de, bu hakkın da her hak gibi Medenî Kanunun 2 nci maddesi uyarınca dürüstlük ve objektif iyiniyet kurallarına uygun biçimde kullanılması gerekir. Aksi takdirde fesih hakkının kötüye kullanılmış olduğundan söz edilir.”
Şeklinde karar verilmiş ve bir nevi kötü niyet tazminatının tanımı yapılmıştır.
Kötü Niyet Tazminatının Hukuki Dayanağı
Kötü niyet tazminatı, hem 4857 sayılı İş Kanunu hem de 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ile hüküm altına alınmıştır.
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 434. Maddesi ile bir hizmet sözleşmesi işveren tarafından haksız bir şekilde feshedilmesi halinde işveren, işçiye fesih bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür.
6098 sayılı TBK’nın 434. Maddesinde aynen;
“Hizmet sözleşmesinin fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işveren, işçiye fesih bildirim süresine ait ücretin üç katı tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür.”
Şeklinde hüküm kurulmuştur.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. Maddesi ile işveren, işçinin iş akdini haksız ve kötü niyetli bir şekilde feshetmesi halinde ihbar süresine ilişkin bedelinin üç katını ödemekle yükümlü olacaktır.
4857 sayılı Kanun’un 17. Maddesinde aynen;
“İşçilerin iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenir.”
Şeklinde hüküm kurulmuştur.
İş Akdinin İşveren Tarafından Feshi
Kötü niyet tazminatına hükmedilebilmesi için işveren tarafından haksız ve kötü niyetli bir şekilde iş akdinin feshedilmesi gerekmektedir. Kötü niyet tazminatı esasında işçiyi korumak amacıyla uygulanan bir tazminat türüdür. Bunun asıl amacı ise işçinin işveren karşısında zayıf durumda olmasıdır. Bilindiği üzere işverenin iş akdini ihbar süresine uyarak ya da ihbar bedelini ödeyerek feshetme imkanı vardır. Bazı hallerde işveren bu hakkını kötü niyetli ve haksız bir şekilde kullanmaktadır. Dolayısıyla işverenin bu hakkını kötü niyetli bir şekilde kullanmasını önlemek amacıyla kötü niyet tazminatı öngörülmüştür.
İş Akdinin İşçi Tarafından Feshi
İş akdinin işçi tarafından feshedilmesi halinde işveren lehine kötü niyet tazminatı ödenmeyecektir. Yasalar ile öngörülen kargışlı niyet tazminatı, işçi lehine kurulan bir hükümdür. Yukarıda ayrıntılı bir şekilde açıkladığımız üzere işçi, kötü niyet tazminatına ancak ve ancak işverenin ihbar öneline uyarak ya da bedelini ödeyerek haksız şekilde iş akdini feshetmesi halinde hükmedilecektir. Ancak genel olarak işçinin kendi ihbar önelini kötü niyetli bir şekilde kullanarak iş akdini feshettiğine rastlanmamaktadır. Dolayısıyla işçinin iş akdini feshetmesi kötü niyet tazminatı ödenmesine sebebiyet vermeyecektir.
Kötü Niyet Tazminatının Şartları Nelerdir?
- İşçinin iş güvencesi hükümlerine tabi olması gerekmektedir.
- 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18 ila 21. Maddeleri uyarınca iş sözleşmesi akdedilen ve bu hükümler uyarınca iş güvencesinden yararlanan işçiler yönünden kötü niyet tazminatına hükmedilemeyecektir. 30 veya daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde en az 6 aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işverenin, geçerli bir sebebe dayanmak zorunda olduğu belirtilmiştir. Bunun yanı sıra fesih sebebinin işçinin yeterliliğinden yahut davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işi gereklerinden kaynaklanan bir sebebe dayanması gerektiği düzenlenmiştir.
- İş sözleşmesi belirsiz süreli olmalıdır.
- İşveren tarafından yapılan fesih kötü niyetli bir şekilde yapılmalıdır.
Kötü Niyet Tazminatına Hak Kazanılan Örnek Durumlar
Kötü niyet tazminatına hak kazanıldığı kabul edilen hallere örnek vermemiz gerekirse;
- Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2011/11965 E. – 2013/14285 K. Sayılı ilamında özetle işçinin sigortasının yapılmaması üzerine SGK il müdürlüğüne şikayette bulunulması,
- Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2007/13525 E. – 2008/5584 K. Sayılı ilamında özetle İşçiye izin hakkının kullandırılmaması üzerine Çalışma ve İş Kurumu Müdürlüğü’ne şikayet dilekçesi verilmesi,
- İşçinin işveren aleyhine mahkemede tanık olarak beyanda bulunması,
- İşçinin sendikaya üye olması gibi sendikasal sebepler,
- İşçiye karşı hamilelik, askerlik gibi eşit davranma yükümlülüğüne aykırı davranılması.
Kötü Niyet Tazminatında İspat Yükümlülüğü
İşçinin kötü niyet tazminatına hak kazanabilmesi için, işverenin iş akdini haksız ve kötü niyetli bir şekilde feshettiğinin ispatlanması gerekmektedir. İşverenin kötü niyeti ispatlanamazsa işçi kötü niyet tazminatına hak kazanamayacaktır.
Yargıtay 7. Hukuk Dairesi 2013/14483 E. – 2014/409 K. Sayılı ilamında;
“…Kötü niyetin varlığını ispat yükü davacı işçide olup, davacının davalının iş akdini feshederken kanunun aradığı şekilde kötü niyetli olarak davrandığı hususunda somut olarak ileri sürdüğü bir iddia olmadığı, kötü niyetin ispat edilemediği anlaşılmaktadır. Bu durumda iş akdinin davalı işveren tarafından kötü niyetli olarak feshedildiği ispat edilemediğinden reddi yerine kabulüne karar verilmesi hatalıdır…”
şeklinde karar vererek ispat yükünün işçide olduğunu da ayrıca belirtmiştir.
Kötü Niyet Tazminatında Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süre
İşçinin kötü niyet tazminatı talep edebilmesi için 5 yıllık zamanaşımı mevcuttur. Bu beş yıl, işverenin iş akdini kötü niyetli feshettiği tarihten itibaren başlar.
Kötü Niyet Tazminatı Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Kötü niyet tazminatında görevli mahkeme iş mahkemesi olup, yetkili mahkeme işverenin iş yerinin merkezi ya da işçinin çalıştığı iş yeridir.