Kıdem Tazminatı
İşçi ile işveren arasında kurulan iş ilişkisinin son bulması halinde 4857 sayılı Kanun uyarınca gerekli koşulların sağlanması durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
Bu yazımızda kıdem tazminatına ilişkin genel bilgiler paylaşılmış olup, hukuki uyuşmazlığınıza ilişkin detaylı bilgi için iletişim bölümündeki bilgilerden Çapa Hukuk Bürosu’na ulaşabilirsiniz.
Kıdem Tazminatı Nedir?
Yargıtay içtihatları ve doktrin uyarınca kıdem tazminatı; İş Kanunu’nda belirtilen asgari çalışma süresini doldurmuş olan işçinin iş akdinin kanunda belirtilen hallerde son bulması halinde, işçinin iş yerindeki çalışma döneminde sağladığı katkı, yeni bir iş bulmada yaşayacağı güçlükler de göz önüne alınarak işverence işçiye ya da işçinin ölmesi halinde mirasçılarına ödemesi gereken paradır.
Kıdem Tazminatının Şartları Nelerdir?
Kıdem tazminatına hak kazanılabilmesi için 4857 sayılı Kanun uyarınca birtakım şartlar öngörülmüştür. Bunlar;
- 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca geçerli bir iş sözleşmesinin varlığı,
- En az tam bir yıl çalışmış olma,
- İş akdinin kıdem tazminatını hak edecek şekilde sona ermesi (daha ayrıntılı olarak aşağıda belirtilecektir) şeklindedir.
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Kıdem tazminatı hesaplanırken içinin son brüt ücreti dikkate alınır. Bu husus 1475 sayılı Kanun’un 14. Maddesi ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun 32. Maddesi ile de hüküm altına alınmıştır.
Şöyle ki; işçinin çıplak günlük brüt ücreti 30 ile çarpılır. Buna ek olarak ücrete ek olarak işçiye verilen sosyal haklar (yol, yemek, giyecek yardımı vs.) eklenir.
Düzenli olarak ödenen ikramiye ile düzenli olarak ödenen prim bedelinin de günlük bedeli hesaplanır. Bu hesaplama giydirilmiş brüt ücretidir. Netice olarak işçinin giydirilmiş brüt ücreti çalıştığı yıl sayısı ile çarpılır.
İşçinin Kıdem Tazminatı Alamayacağı Haller
- İşçi sadakat yükümlülüğü ve rekabet yasağına aykırı davrandığı hallerde kıdem tazminatına hak kazanmayacaktır.
- İşçi kendi kusuruyla, derli toplu olmayan hayatı sebebiyle hastalanması ya da engelli hale gelmesi ve bu sebeple mazeretsiz ve raporsuz olarak ardarda 3 gün ya da bir ay içinde 5 gün işe gelmezse kıdem tazminatına hak kazanmayacaktır.
- İşçi işe girerken işverene yanıltıcı bilgi vererek kendisinde olmayan bilgi ve yeteneklerin olduğunu belirtmişse kıdem tazminatına hak kazanmayacaktır.
- İşçi, işveren veya işverenin ailesinden birine yönelik ya da işyerinde çalışan diğer işçilere yönelik şeref ve namusa dokunacak sözler söylemesi, eylemlerde bulunması halinde kıdem tazminatına hak kazanmayacaktır.
- İşçi, iş yerinde suç işlemesi örneğin iş yerinde cinsel tacizde bulunması, hırsızlık yapması, uyuşturucu kullanması/ satması gibi hallerde kıdem tazminatına hak kazanmayacaktır.
- İşçi iş yerindeki meslek sırlarını üçüncü kişilere açıklaması halinde kıdem tazminatına hak kazanmayacaktır.
- İşçi iş yerinde 7 günden fazla hapis cezası gerektiren bir suç işlemesi halinde kıdem tazminatına hak kazanmayacaktır.
- İşçi, işverenden izin almadan veya herhangi bir mazeret bildirmeksizin ardarda iki iş günü ya da bir ay içerisinde üç iş günü gelmemesi halinde kıdem tazminatına hak kazanmayacaktır.
- İşçi, iş güvenliğini tehlikeye düşürmesi veya iş yerinde bulunan ekipmanlara 30 günlük ücreti ile ödeyemeyecek nitelikte zarar vermesi halinde kıdem tazminatına hak kazanmayacaktır.
- İşçi yapmakla yükümlü olduğu görevleri kendisine hatırlatılmasına rağmen yapmaması halinde kıdem tazminatına hak kazanmayacaktır.
- İşçinin iş yerinde bir haftadan fazla süre çalışmasına engel olan bir sebep meydana gelmesi, halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır.
Kıdem Tazminatında Vergi İadesi Kavramı
Gelir Vergisi Kanunu uyarınca kıdem tazminatı tavanını aşmayarak ödenen kıdem tazminatlarından vergi alınmamaktaydı. Ancak Gelir Vergisi Kanunu’nda 7103 sayılı Torba yasa ile yapılan değişiklik uyarınca anlaşmalı olarak sona erdirilen iş ilişkileri neticesinde kıdem tazminatı ödemesi yıllık kıdem tazminatı tavanını geçmiyorsa vergi ödemesi yapılmayacak ve yapılan ödeme de iade alınabilecektir.
Kıdem Tazminatından Doğan Anlaşmazlıklar
İşçi ile işveren arasında kıdem tazminatından doğan anlaşmazlıklar; karşılıklı anlaşma yolu olan ikale, ibraname veya arabuluculukla çözülebileceği gibi dava yolu ile de çözülebilecektir.-
Kıdem Tazminatında Dava Süreci
Kıdem tazminatı alabilmek için yukarıda da belirttiğimiz üzere işçi tarafından işverene dava açılabilir. Kıdem tazminatı için dava açılmadan önce işçi zorunlu arabuluculuk başvurusunu yapmalı ve arabuluculuk neticesinde tarafların anlaşamaması gerekmektedir. Akabinde işçi veya vekili tarafından kıdem tazminatı davası açılır.
Açılan dava ile işçinin giydirilmiş brüt ücreti üzerinden kıdem tazminatı belirlenir. Kıdem tazminatı davasının açılmasında yetkili mahkeme işverenin merkezinin ya da şubesinin bulunduğu veya işin görüldüğü yer mahkemesidir. Yerel mahkeme tarafından verilen kıdem tazminatı kararı neticesinde taraflar istinaf kanun yoluna başvurabilir.
Kıdem Tazminatında Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır?
İşçinin kıdem tazminatı alabilmesi süreye tabi tutulmuştur. 4857 sayılı İş Kanunu Ek Madde 3 ile kıdem tazminatında zamanaşımı süresi 5 yıl olarak belirlenmiştir.
Kıdem Tazminatı Ne Kadar Sürede Ödenmelidir?
Koşulları sağlandığı takdirde kıdem tazminatı iş ilişkisinin sona erdiği an itibariyle işçiye ödenmelidir.
Kıdem Tazminatı Fonu Nedir? Ne Zaman Yürürlüğe Girecek?
Kıdem tazminatı fonu TC Cumhurbaşkanlığı ve Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca hazırlanmış ve yürürlüğe girecek olan bir fondur.
Kıdem tazminatı fonundaki amaç, çeşitli sebeplerle işten ayrılan ya da çıkartılan işçilerin kıdem tazminatlarını alamamasıdır. Böylelikle kıdem tazminatına devlet güvencesi getirilecektir.
Kıdem tazminatı fonunun yürürlüğe girdiği halde işçinin kıdem tazminatına hak kazanması için bir yıl çalışmasına gerek kalmayacak olup, her çalışan kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
İşveren kıdem tazminatı fonuna işçinin brüt ücreti üzerinden gerekli bedeli yatıracaktır. İşçi başka bir işe girer ise kıdem tazminatı fonunu taşıyabilecek yani işten ayrılınca bu patayı nakden almayıp hesabını aktarabilecektir. Ancak kıdem tazminatı fonu henüz yürürlüğe girmemiştir.
İstifa Eden İşçiye Kıdem Tazminatı Ödenirse Ne Olur?
Kural olarak istifa eden işçiye kıdem tazminatı ödemesi yapılmaz. İşçinin kıdem tazminatına hak kazandığı haller 4857 sayılı İş Kanunu’nda açıkça sayılmıştır. Buna rağmen işveren istifa eden işçiye kıdem tazminatı öder ise yapılan bu ödeme ikramiye olarak değerlendirilebilecektir.