Makalelerimiz

İhtiyati Tedbir

Davacının, davayı kazanması halinde dava konusuna kavuşmasını, daha dava sırasında (hatta davadan bile önce) güvence altına almaya yarayan geçici hukuki korumalara ihtiyati tedbir denir. Bu yazımızda ihtiyati tedbire ilişkin genel bilgiler paylaşılmış olup, hukuki uyuşmazlığınıza ilişkin detaylı bilgi için iletişim bölümündeki bilgilerden Çapa Hukuk Bürosu’na ulaşabilirsiniz.

İhtiyati Tedbir Nedir?

Dava sırasında davalının, dava konusunu başkasına devretmesi mümkün olduğundan, davacının davayı kazanması halinde dava konusu mala kavuşması tehlikeye girebilir. Örneğin; dava konusu bozmaya elverişli bir mal olup, bunun dava sonuna kadar beklenmesi halinde bozulması tehlikesi varsa, ihtiyati tedbir olarak, o malın satılmasına ve bedelinin dava sonuna kadar saklanmasına karar verilebilir. İhtiyati tedbir, ikame edilen dava sebebiyle ve mal bakımından geçici hukuki koruma sağlayan bir yoldur. Bundan başka, davanın devamı süresince diğer bazı geçici tedbirler alınması zorunlu olabilir. Örneğin; boşanma davası devam ederken, kocanın karısının ve çocuğunun geçimleri için onlar miktar nafaka ödemesine (mahkemece) karar verilebilir. Bazı hallerde, dava sonucunun beklenmesi halinde, tehlike veya önemli bir zarar ortaya çıkabilir.

İhtiyati tedbir, dava açılmasından önce veya sonra istenebilir. Bunun için tedbir isteyen mahkemeye başvurur, talebi mahkemece haklı görülürse ihtiyati tedbir kararı verilir. Bunun üzerine, ihtiyati tedbirin çeşidine göre ihtiyati tedbir kararı uygulanır. Örneğin; dava konusu taşınır mal bir yediemine teslim edilir; bozulmak üzere olan mallar satılır ve bedeli saklanır; kadın ve çocuklar için takdir edilen tedbir nafakası kocadan zorla (cebri icra yolu ile) tahsil edilir gibi.

İhtiyati Tedbir Türleri

HMK M.389/1’deki şartlardan birinin bulunması halinde mahkeme, aşağıdaki ihtiyati tedbirlere karar verebilir :

A) Taşınır Mallar Üzerine İhtiyati Tedbir Konulması

Mahkeme, dava konusu olan ve aynı mülkiyeti taraflar arasında çekişmeli bulunan bir taşınır malın, dava sırasında başkasına devredilmesini önlemek için, taşınır malın güvenilir kişiye (yediemine) teslimine karar verebilir (HMK M.391/1). Güvenilir kişinin görevini kötüye kullanması suçtur (TCK M.289).

B) Taşınmazlar Üzerine İhtiyati Tedbir Konulması

Mahkeme, dava konusu olan veya dava konusu yapılacak olan ve aynı mülkiyeti taraflar arasında çekişmeli bulunan bir taşınmazın, dava sırasında başkasına devredilmesini önlemek için, taşınmazın başkasına devrinin yasaklanmasına karar verebilir. Mahkemenin dava konusu veya dava konusu yapılacak olan taşınmazın başkasına devrinin yasaklanmasına ilişkin ihtiyati tedbir kararı, tapu kütüğüne şerh verilir (TMK M.1010/1). İhtiyati tedbir kararının tapu kütüğüne şerh verilmesinden sonra artık davalı, taşınmazı başkasına devredemez.

C) Çekişmeli Mal veya Hakkın Muhafaza Altına Alınması

Mahkeme, tedbire konu olan mal veya hakkın muhafaza altına alınması için gerekli her türlü tedbire karar verebilir (HMK M.391/1). Burada, tedbire konu çekişmeli mal veya hakkın olduğu gibi korunması için alınması gereken tedbirler söz konusudur; örneğin, dava konusu şeyin mühürlenmesi, kilit altına alınması gibi.

D) Bir Şeyin Yapılması veya Yapılmaması

Mahkeme; ihtiyati tedbir yolu ile, bir şeyin yapılmasına ve yapılmamasına karar verebilir (HMK M.391/1). Örneğin; tedbire konu çekişmeli mal üçüncü bir kişinin elinde ise, malın mahkeme kararı olmaksızın hiç kimseye verilmemesi için o üçüncü kişiye ihtarda bulunulması, elatmanın önlenmesi davalarına taşınmaza dava süresince müdahale edilmemesi gibi.

E) Gecikme Sebebiyle Bir Sakıncanın veya Ciddi Bir Zararın Doğacağından Endişe Edilmesi Hallerinde İhtiyati Tedbir

Yukarıda sayılan hallerden başka, mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişme nedeniyle hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşacağından ya da tamamen imkansız hale geleceğinden veya gecikme sebebiyle bir sakıncanın yahut ciddi bir zararın doğacağından endişe edilmesi hallerinde, uyuşmazlık konusu hakkında (sakıncayı ortadan kaldıracak veya zararı engelleyecek her türlü) ihtiyati tedbir kararı verilebilir. Örneğin; dava konusu bozulmaya elverişli bir şey (et, sebze, meyve vs.) olup, bunun dava sonuna kadar beklemesi halinde bozulması tehlikesi varsa mahkeme, o şeyin satılması ve bedelinin dava sonuna kadar saklanması hakkında ihtiyati tedbir kararı verebilir.

Mahkeme, dava konusu malın kıymetinin süratle düşmesi veya muhafazasının masraflı olması halinde de, o malın satılması ve bedelinin dava sonuna kadar saklanması hakkında ihtiyati tedbir kararı verebilir. Fakat mahkeme, davanın esasını çözümleyecek veya böyle bir sonuç doğuracak biçimde ihtiyati tedbir kararı veremez.

İhtiyati Tedbir Kararının Özellikleri ve Şartları

HMK M.389 uyarınca; ihtiyati tedbir talebinin yapıldığı sırada mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişme nedeniyle hakkın elde edilmesi önemli ölçüde zorlaşacağından, hakkın elde edilmesinin tamamen imkansız hale geleceğinden, hakkın elde edilmesinde gecikme nedeniyle bir sakıncanın yahut ciddi bir zararın doğacağından endişe ediliyorsa, ihtiyati tedbir şartlarının var olduğunun kabul edileceğini belirtmektedir. Başka bir deyişle, bu hallerde mahkeme, uyuşmazlık konusu hakkında ihtiyati tedbir kararı verebilir.

İhtiyati tedbir şartlarını belirleyen hüküm, niteliğine uygun düştüğü ölçüde çekişmesiz yargı işlerinde de uygulanır (HMK M.389/2). Hakemler de, ihtiyati tedbir kararı verebilirler (HMK M.414). İhtiyati tedbirde asıl olan, hakkında ihtiyati tedbir kararı alınacak hakkın bulunması ve HMK M. 389’da düzenlenen bir ihtiyati tedbir şartının ortaya çıkmasıdır.

İhtiyati Tedbir Talebi Nasıl Yapılır?

İhtiyati tedbir talep eden taraf, davanın esası yönünden kendisinin haklılığını, yaklaşık olarak ispat etmek zorundadır (HMK M.390/3). İhtiyati tedbir talep edenin haklarının derhal korunmasında zorunluluk bulunan hallerde, hakim karşı tarafı dinlemeden de ihtiyati tedbire karar verebilir. Dava açılmadan önce; ihtiyati tedbir talebi, esas hakkında görevli ve yetkili olan mahkemeden talep edilir (HMK M.390/1). Mahkeme ihtiyati tedbir kararı verirse, ihtiyati tedbir talep edeni ihtiyati tedbir kararının uygulanmasını talep ettiği (HMK M.393/1) tarihten itibaren iki hafta içinde, esas hakkındaki davasını açmak zorundadır (HMK M.397/1).

Dava açacak olan kişi (müstakbel davacı) tarafından ihtiyati tedbir talebi yapılır. İhtiyati tedbire karar verilmesi, mahkemeden dilekçe ile istenir. İhtiyati tedbir talep eden taraf, dilekçesinde dayandığı ihtiyati tedbir sebebini ve türünü açıkça belirtmek zorundadır (HMK M.390/3). Dava açıldıktan sonra; ihtiyati tedbir talebi, yalnız asıl davanın görüldüğü mahkemeden talep edilebilir (HMK M.390/1). Dava açıldıktan sonra, davanın görüldüğü mahkemeden başka bir mahkeme, dava konusu uyuşmazlıkla ilgili olarak ihtiyati tedbir kararı veremez, davanın görüldüğü mahkemeden başka bir mahkemenin vermiş olduğu ihtiyati tedbir kararı geçersizdir.

İhtiyati Tedbir Kararının Uygulanması

İhtiyati tedbir kararı, kararı veren mahkemenin yargı çevresinde bulunan veya tedbir konusu mal ya da hakkın bulunduğu yer icra dairesi tarafından uygulanır. İcra müdürü, hacizdeki hükümlere (İİK M.80) göre ihtiyati tedbir kararını uygular; gerektiğinde kolluk kuvvetlerinden yardım isteyebilir (HMK M.393/3 – İİK M.81). İhtiyati tedbir kararını veren mahkeme, kararında belirtmek suretiyle, tedbir kararının mahkeme yazı işleri müdürü tarafından uygulanmasına da karar verebilir (HMK M.393/2).

İhtiyati tedbiri uygulayan memur, bir tutanak düzenler. Bu tutanakta, tedbir konusu ve bulunduğu yer gösterilir; tedbir konusu ile ilgili her türlü iddia bu tutanağa geçirilir. Tedbiri uygulayan memur, tutanağın bir örneğini tedbir sırasında hazır bulunmayan taraflara ve gerekiyorsa üçüncü kişiye tebliğ eder (HMK M.393/4). İhtiyati tedbir kararının uygulanması dolayısıyla verilen emre uymayan veya o yolda alınmış tedbire aykırı davranışta bulunan kimse, bir aydan altı aya kadar disiplin hapsi ile cezalandırılır (HMK M.398).

İhtiyati Tedbirde Teminat Gösterilmesi

İhtiyati tedbir talep eden, haksız çıktığı takdirde karşı tarafın ve üçüncü kişilerin bu yüzden uğrayacakları muhtemel zararlara karşılık teminat göstermek zorundadır (HMK M.392/1). Adli yardımdan yararlanan kişinin (HMK M.334) teminat göstermesi gerekmez.

İhtiyati Tedbir Ne Kadar Sürer?

İhtiyati tedbir kararı, geçici bir karadır ve bu nedenle er veya geç sona erer. İhtiyati tedbir kararı; itiraz yolu ile veya ihtiyati tedbir kararı dava açılmadan önce verilmiş ise, tedbir isteyen, ihtiyati tedbir kararının uygulanmasını talep ettiği tarihten itibaren iki hafta içinde esas hakkındaki davasını açmazsa sona erer (HMK M.397/1).

İhtiyati Tedbir Kararına İtiraz Etmek Mümkün Müdür?

Karşı taraf dinlenmeden verilmiş olan ihtiyati tedbir kararına itiraz edilebilir. İhtiyati tedbire itiraz edilmesi aksine karar verilmedikçe, tedbirin uygulanmasını durdurmaz (HMK M.394/1). İhtiyati tedbire itiraz, tedbirin uygulanması sırasında aleyhine tedbir kararı verilen hazır bulunuyorsa, tedbirin uygulanması tarihinden itibaren; hazır bulunmuyorsa tedbirin uygulandığını gösteren tutanağın tebliğinden itibaren bir hafta içinde yapılabilir.

İhtiyati tedbirin uygulanması yüzünden menfaati ihlal edilen üçüncü kişiler de, tedbiri öğrenmelerinden itibaren bir hafta içinde itiraz edebilir (HMK M.394/3). İhtiyati tedbire itiraz; ihtiyati tedbirin şartlarına (HMK M.389), mahkemenin yetkisine (HMK M.390/1), ve teminata (HMK M.392) ilişkin olabilir ve itiraz kararı veren mahkemeye yapılır (HMK M.394/2).

İhtiyati tedbir kararına itiraz dilekçe ile yapılır. İtiraz eden, itiraz sebeplerini açıkça göstermek ve itirazını dayandırdığı tüm delilleri dilekçesine eklemek zorundadır (HMK M.394/4). İtiraz edenden başvuru harcı alınmaz. İtiraz üzerine mahkeme, iki tarafı davet edip dinledikten sonra itirazı karara bağlar. Taraflardan biri veya ikisi gelmezse mahkeme, dosya üzerinde inceleme yaparak itirazı karara bağlar. Mahkeme itirazı haklı görürse, ihtiyati tedbir kararını değiştirebileceği gibi, tamamen de kaldırabilir (HMK M.394/4). Mahkeme itirazı haklı görmezse, itirazın reddine karar verir. Mahkemenin itiraz hakkında verdiği kararlara karşı kanun yoluna başvurabilir. Tedbirin uygulanmasını durdurmayan bu başvuru öncelikle incelenir ve kesin olarak karara bağlanır.

İhtiyati Tedbir Talebi Reddedilirse Ne Olur?

Mahkeme, ihtiyati tedbir talebini haklı görmezse, ihtiyati tedbir talebinin reddine karar verir. İhtiyati tedbir talep eden, ihtiyati tedbir talebinin reddi kararına karşı istinaf yoluna başvurabilir (HMK M.391/3 – HMK M.341/1). İstinaf mahkemesi, istinaf başvurusunu öncelikle inceler ve kesin olarak karara bağlar. İstinaf mahkemesinin buna ilişkin kararı temyiz edilemez (HMK M.362/1-F).

Tapu Üzerindeki İhtiyati Tedbir Nasıl Kalkar?

Kural olarak ihtiyati tedbir kararları mahkemenin esasa ilişkin kararı kesinleşinceye kadar devam eder. Tapu üzerindeki ihtiyati tedbirin kalkması yukarıda bahsettiğimiz üzere itiraz edilerek, ihtiyati tedbir kararının uygulanmasını talep edenin, ettiği tarihten itibaren iki hafta içinde esas hakkındaki davasını açmaması durumunda veya nihai kararın kesinleşmesi ile birlikte etkisini ortadan kaldırır.

Davaya konu edilen tapu üzerindeki ihtiyati tedbir, tapu müdürlüğüne şerhi işletmiş olan mahkeme tarafından, Tapu Müdürlüğü’ne müzekkere yolu ile bildirilmesiyle ve ihtiyati tedbir şerhinin tapu sicilinden silinmesiyle kalkar.

Araç Üzerindeki İhtiyati Tedbir Nasıl Kalkar?

Kural olarak ihtiyati tedbir kararları mahkemenin esasa ilişkin kararı kesinleşinceye kadar devam eder. Tapu üzerindeki ihtiyati tedbirin kalkması yukarıda bahsettiğimiz üzere itiraz edilerek, ihtiyati tedbir kararının uygulanmasını talep edenin, ettiği tarihten itibaren iki hafta içinde esas hakkındaki davasını açmaması durumunda veya nihai kararın kesinleşmesi ile birlikte etkisini ortadan kaldırır.

Davaya konu edilen araç üzerindeki ihtiyati tedbir, Emniyet Genel Müdürlüğü’ne şerhi işletmiş olan mahkeme tarafından, Emniyet Genel Müdürlüğü’ne müzekkere yolu ile bildirilmesiyle ve ihtiyati tedbirin Emniyet Genel Müdürlüğü’nden silinmesiyle kalkar.

Av. Buğra Çapa

Av. Buğra Çapa, Tekirdağ Anadolu Lisesi’nden mezun olduktan sonra Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde hukuk eğitimi almıştır. 2019 yılında Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun olmuştur.

İlgili Makaleler

2 Yorum

  1. Babam 75 yaşında ben Almanya’da yaşıyorum, mallarını parasını diğer kardeşlerime zaman zaman eritiyor hatta kendi üzerinden satıp parasını onlara veriyor. Bu durumda ben nasıl bir yol alabilirim.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu
Hemen Bilgi Al!