Adli Para Cezası
Para cezaları, malvarlığına ilişkin cezalardır. Para cezası, suç karşılığında yasada yazılı sınırlar arasında belirlenecek bir miktar paranın devlet hazinesine ödenmesi demektir. Bu yazımızda adli para cezasına ilişkin genel bilgiler paylaşılmış olup, hukuki uyuşmazlığınıza ilişkin detaylı bilgi için iletişim bölümündeki bilgilerden Çapa Hukuk Bürosu’na ulaşabilirsiniz.
Adli Para Cezası Nedir?
Adli para cezası, hükümlünün yasada öngörülen kuruma ödemek zorunda olduğu, mahkeme kararıyla verilen, failin kusuru ve ekonomik durumu ile orantılı olarak belirlenen cezadır. TCK M.52/1 uyarınca; “Adli para cezası, beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde yedi yüz otuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından devlet hazinesine ödenmesinden ibarettir.”
Adli Para Cezası Kaç Çeşittir?
Adli para cezası; Doğrudan Hükmedilen adli para cezası, Seçenek Yaptırım Olan adli para cezası, Hapis Cezasına Çevrilen adli para cezası ve Hapis Cezası İle Birlikte Hükmedilen adli para cezası olarak Türk Ceza Kanunu’ndaki düzenlemeler mucibinde dört farklı şekilde uygulanmaktadır.
Adli para cezasının infazında “gün para cezası sistemi” uygulanmaktadır. Bu sistemde failin günlük kazancının belli bir bölümünün para cezası olarak tespiti yoluna gidilir. Türk hukukunda geçerli olan klasik para cezası sistemi terk edilerek, gün para cezası sistemine geçilmiştir.
Adli Para Cezası Nasıl Hesaplanır?
Adli para cezası bakımından gün para cezası sistemi esastır. Hakim öncelikle, işlenen suç karşılığı olarak kanunda öngörülmüş bulunan sınırlar arasında bir gün birimini belirleyecektir. Bu belirleme sırasında TCK M.61/1 göz önünde tutulacaktır.
Söz gelimi; hakim 50 gün belirlemiş olsun, kişinin ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak bir gün karşılığı adli para cezasının miktarı takdir edilecektir. Bu takdirde alt sınır 20,00-TL, üst sınır ise, 100,00-TL’dir (TCK M.52/2). Kişinin ekonomik durumu ve şahsi hallerine göre bu miktar 20 ila 100 TL arasında azalıp, artabilecektir. Örneğin; hakim her gün için 30,00-TL belirlemiş olsun. Bu durumda 50 günx30-TL=1.500-TL hükmedilecek adli para cezasının miktarıdır. Böylece ekonomik durumu iyi olan bir kimse için bu miktar örneğin 80-TL olarak belirlenip, adli para cezası 50 günx80-TL=4.000-TL olabilecekken, ekonomik durumu zayıf bir kimse bakımından 50 günx20-TL=1.000-TL olarak adli para cezası öngörülebilecektir. Görüldüğü üzere belirlenen gün birimi değişmemesine rağmen, sonuçta hükmedilen adli para cezasının miktarı değişmektedir.
Adli Para Cezası Nasıl Ödenir?
Adli para cezası kararı kesinleştikten sonra hükümlü, tebliğ olunan ödeme emri üzerine adli para cezasını 30 gün içerisinde ödemekle yükümlüdür. Hükümlü, dosyanın bağlı bulunduğu adliyedeki Cumhuriyet Savcılığı İnfaz Bürosu’na başvuracak ve Vergi Dairesi’ne yapılacak ödemeye istinaden bir evrak teslim alacaktır. Adli para cezasının ödendiğine dair dekontun Cumhuriyet Savcılığı’na teslimi ile birlikte adli para cezası infaz edilmiş olur.
Adli Para Cezasında Af ve Erteleme
Türk Hukuk Sisteminde adli para cezaları bakımından kural olarak af söz konusu değildir. Türk Ceza Kanunu M.51 uyarınca da erteleme ancak hapis cezaları için geçerli olduğundan adli para cezaları bakımından erteleme kararı verilemez.
Adli Para Cezasına Nasıl İtiraz Edilir?
Adli para cezasına karşılık yapılacak itiraz, hükümlü bakımından “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması” kararı halinde gündeme gelebilecektir. Hükümlü, mahkumiyet kararına karşılık itiraz edebilecek ve HAGB bakımından da adli para cezasının miktarı esasa alınmayacaktır.
5320 Sayılı Kanun’un Geçici 2. Maddesi’ne göre;
”Bölge adliye mahkemeleri faaliyete geçinceye kadar hapis cezasından çevrilenler hariç olmak üzere, sonuç olarak belirlenen üç bin Türk Lirası dâhil adlî para cezasına mahkûmiyet hükümlerine karşı temyiz yoluna başvurulamaz.” Kanunun lafzında da anlaşılacağı üzere adli para cezalarına itiraz etmek için koyulan sınır 3.000-TL’dir.
5271 Sayılı Ceza Muhakemeleri Kanun’un 286-2/a Maddesi’ne göre;
“İlk derece mahkemelerinden verilen beş yıl veya daha az hapis cezaları ile miktarı ne olursa olsun adlî para cezalarına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine dair bölge adliye mahkemesi kararları ve 286-2/c maddesi uyarınca Hapis cezasından çevrilen seçenek yaptırımlara ilişkin ilk derece mahkemesi kararları ile ilgili olarak bölge adliye mahkemesince verilen; seçenek yaptırımlara ilişkin her türlü kararlar ve istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararlar temyiz edilemez.”
Adli Para Cezası Sicile İşler Mi?
Adli para cezası adli sicil kaydına işlenmektedir. Adli sicil kaydı ile birlikte, işlenen suç karşılığı olarak adli para cezası sabıka kaydında gözükür. Adli para cezasının tek seferde ödenmesi veya son taksitinin ödenmesi ile birlikte ceza infaz edilmiş sayılacağından, Adli Sicil ve İstatistik Müdürlüğü tarafından adli para cezasına ilişkin adli sicil kaydı silinecektir.
Adli Para Cezası Taksitlendirilebilir Mi?
Kişiye ekonomik ve şahsi halleri göz önünde bulundurularak, adli para cezasını ödemesi için hükmün kesinleşmesinden itibaren en fazla bir yıla kadar bir süre tanınabileceği gibi, bu cezanın taksitle ödenmesi imkanı da tanınabilir.
Adli para cezasına ilişkin taksit süresi iki yılı geçemez ve taksit miktarı dörtten az olamaz. Taksitlerden biri zamanında ödenmediği takdirde, geri kalan kısmının tamamı tahsil edilir ve ödenmeyen adli para cezası hapse çevrilir (TCK M.52/4). Sanık hakkında tayin olunan adli para cezasının taksitlendirilmesine karar verildiğinde, taksit sayısının da kararda belirtilmesi gerekir.
Hapis Cezası Adli Para Cezasına Çevrilir Mi?
Hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi ancak kısa süreli hapis cezalarında gündeme gelir. TCK M.49/2 uyarınca; “Hükmedilen bir yıl veya daha az süreli hapis cezası, kısa süreli hapis cezasıdır.” TCK M.50/1-A uyarınca kısa süreli hapis cezası; suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre; adli para cezasına çevrilebilir.
Adli Para Cezası Memuriyete Engel Midir?
657 Sayılı Devlet Memurları Kanun’un 48/5 Maddesi uyarınca; Türk Ceza Kanununun 53. maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile, kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına mahkum olan kişiler devlet memuru olamaz ve memur statüsünü de kaybeder. Ancak hükmedilen kısa süreli hapis cezası adli para cezasına çevrildiğinde TCK M.50/5 uyarınca; “uygulamada asıl mahkûmiyet, bu madde hükümlerine göre çevrilen adlî para cezası veya tedbirdir” hükmü esas alındığından memuriyete engel teşkil etmeyecektir.
Affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olan kişiler bakımından hükmedilen ceza, adli para cezası olsa bile memuriyet engeli oluşacaktır.
Adli Para Cezasının Ödenmemesi Halinde Ne Olur?
Hükümlü, tebliğ olunan ödeme emri üzerine adli para cezasını ödemezse Cumhuriyet savcısının kararı ile ödenmeyen kısma karşılık gelen gün miktarı hapis cezasına çevrilerek, hükümlünün iki saat çalışması karşılığı bir gün olmak üzere kamuya yararlı bir işte çalıştırılmasına karar verilir. Günlük çalışma süresi, en az iki saat ve en fazla sekiz saat olacak şekilde denetimli serbestlik müdürlüğünce belirlenir. TCK M.52/4 gereğince taksitlerin ödenmemesi veya CGTİK 106/3 gereğince adli para cezasının ödenmemesi halinde öngörülen hapis (kamuya yararlı çalıştırma) tazyik hapsidir. Hükümlü, hapis yattığı veya kamuya yararlı işte çalıştığı günlerin dışındaki günlere karşılık gelen parayı öderse hapisten çıkarılır veya kamuya yararlı işte çalıştırılma sona erer. Adli para cezası yerine çektirilen hapis cezası üç yılı geçemez.
18 Yaşından Küçük Çocuklar Hakkında Hükmedilen Adli Para Cezası Ödenmezse Ne Olur?
Adli para cezalarında yaş küçüklüğü nedeniyle indirim yapılmaz. Reşit olmayan küçük hakkında hükmedilen adli para cezasının ödenmemesi durumunda adli para cezası hapis cezasına çevrilmez.
Adli Para Cezalarında İndirim veya Koşullu Salıverilme Hükümlerinden Yararlanmak Mümkün Müdür?
5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 106/9. Maddesi uyarınca adli para cezasından çevrilen hapsin infazı ertelenemez ve bunun infazında koşullu salıverilme hükümleri uygulanmaz. Hapse çevrilmiş olmasına rağmen hak yoksunlukları bakımından esas alınacak olan adlî para cezasıdır.
Hangi Cezalar Adli Para Cezasına Çevrilebilir?
Kasten işlenen suçlarda bir yıl ve altındaki hapis cezaları (kısa süreli hapis cezaları) adli para cezasına çevrilebilirken, taksirle işlenen suçlarda cezanın miktarına bakılmaksızın tüm cezalar adli para cezasına çevrilebilir.